Tijds- en plaatsonafhankelijk werken heeft een vlucht genomen in Nederland en Europa. In Nederland beschikt bijna de helft van de werknemers over flexibele arbeidstijden of werkt in deeltijd, en één derde werkt minstens een keer per week thuis. Toch bestaat er relatief weinig wetenschappelijk onderzoek naar de economische gevolgen van met name flexibele arbeidstijden en tele/thuiswerk.

Daniel Possenriede voerde vanuit de Utrecht University School of Economics een promotieonderzoek uit naar de gevolgen van flexibel (tijd- en plaatsonafhankelijk) werken voor de afstemming tussen werk en privé, de tevredenheid met de baan, de loopbaanontwikkeling, het ziekteverzuim en het arbeidsaanbod van werknemers. Possenriede voerde verschillende deelonderzoeken uit in verschillende populaties (waaronder de Nederlandse beroepsbevolking van 16 tot 66 jaar). De onderzoeksuitkomsten zijn ook interessant voor contactcenters.

Uit de onderzoeksresultaten valt onder meer af te leiden dat werkgevers kunnen profiteren van een lagere frequentie van ziekteverzuim, als medewerkers de mogelijkheid hebben om tijd- en plaatsonafhankelijk te werken. Ook het zelf kunnen bepalen van begin- en eindtijden zorgt er voor dat werknemers meer tevreden zijn, zo blijkt uit de uitkomsten. Met name flexibele arbeidstijden verminderen de frequentie, maar vooral ook de duur van het verzuim. Telewerk of flexibiliteit in arbeidsplaats lijkt voornamelijk de frequentie, maar niet de duur van het verzuim te beïnvloeden.

Possenriede suggereert dat met tijd- en plaatsonafhankelijk werken het ziekteverzuim verminderd kan worden, omdat werknemers flexibeler op kleine ziektes en andere ‘noodgevallen’ in het privéleven kunnen reageren. Daarnaast zou het de gezondheid van werknemers kunnen verbeteren, omdat het tot minder stress en tot meer tevredenheid met de baan zou kunnen leiden.

Uit het onderzoek van Possenriede blijkt in ieder geval dat telewerk of flexibiliteit in arbeidsplaats gerelateerd is aan een hogere baantevredenheid, maar in mindere mate dan flexibele arbeidstijden. Flexibiliteit in arbeidsplaats heeft echter geen invloed op de afstemming tussen arbeidstijden en de thuissituatie. Tijd- en plaatsonafhankelijk lijkt ook niet relevanter te zijn voor werknemers met een gezin; een groep werknemers die vermoedelijk meer worstelt met de combinatie van werk en privé dan andere groepen werknemers. Een conclusie van Possenriede is dan ook dat flexibiliteit in arbeidstijd een beter alternatief voor de combinatie van werk en privé kan zijn dan flexibiliteit in arbeidsduur.

Possenriede noemt in zijn onderzoek dat werknemers steeds meer om flexibiliteit in arbeidstijden en -plaats vragen om hun werk beter met andere activiteiten (rondom familie, onderwijs, zorg, overgang naar pensioen of andere verwachte en onverwachte gebeurtenissen) te kunnen combineren. Werkgevers voldoen steeds vaker aan deze vraag, aldus de onderzoeker.

Veel medewerkers in de contactcentersector hebben al de mogelijkheid om calamiteitenverlof op te nemen. Dit lijkt op basis van het onderzoek van Possenriede dus een waardevolle regeling, zowel voor werknemer als werkgever. Ook de mogelijkheid tot zelfroosteren, al dan niet in combinatie met geheel of gedeeltelijk thuiswerken, komt in contactcenterland steeds vaker voor en kan positieve effecten hebben op het ziekteverzuim en de medewerkertevredenheid. Het is in ieder geval de moeite van een onderzoek waard: wat zijn in contactcenterland de effecten van nieuwe arbeidsmodellen zoals work from home en zelfroosteren? Wellicht iets om mee te nemen in het eerstvolgende KSF-brancheonderzoek?

Het volledige proefschrift verscheen op 6 juni 2014. Het is hier te downloaden en bevat een uitgebreide Nederlandstalige samenvatting.

Erik Bouwer

Human Resources