Op 9 september 2024 verscheen de derde ‘Staat van de Uitvoering’. De Staat van de Uitvoering is een Rijksbrede inventarisatie die moet bijdragen aan het dichten van de kloof tussen politiek, beleid en uitvoering. Een deel van die kloof is zichtbaar voor burgers en bedrijven die zaken doen of contact hebben met de overheid. 

In eerdere edities werd vooral aandacht besteed aan het in kaart brengen van de verschillende oorzaken van die kloof tussen beleid en uitvoering. De samenstellers van deze nieuwe editie beginnen positief: “publieke dienstverleners komen meer voor zichzelf op”. Ze communiceren duidelijker over de problemen die ze tegenkomen. In een aantal gevallen dragen zij ook oplossingen voor knelpunten aan. Op veel plaatsen wordt gewerkt aan verbeteringen. Dat zijn vooral verbeteringen gericht op het optimaliseren van specifieke regelingen en bij individuele publieke dienstverleners.

Zorgen

De beleidmakers zelf pleiten ondertussen voor meer ketengerichte samenwerking, zoals begin dit jaar ook werd bepleit door toenmalig staatssecretaris Van Huffelen. Ook werden door haar plannen gepresenteerd om de dienstverlening aan burgers verder te verbeteren. Onderdeel daarvan was een kanaalstrategie waarbij burgers en ondernemers zelf hun voorkeurskanaal in hun contact met de overheid kiezen en zij altijd inzicht hebben in hun persoonlijke gegevens en lopende zaken.

Tegelijkertijd is de stuurgroep onder voorzitterschap van Abdeluheb Choho (voormalig wethouder Amsterdam) bezorgd. Uit de individuele Standen van de Uitvoering van verschillende uitvoeringsorganisaties blijkt dat organisatie- en beleidsterreinoverstijgende problemen grotendeels onaangeroerd blijven. Het gaat hierbij om knelpunten die ontstaan als meerdere wetten gelden en verschillende organisaties moeten samenwerken.

Urgentie neemt toe

Bovendien neemt de urgentie toe, aldus de uitvoeringsinstellingen. Publieke dienstverleners zoals RVO, de Sociale Verzekeringsbank en gemeenten luiden de noodklok; ze hanteren in hun rapportages uitdrukkingen zoals “niet langer houdbaar”, “de grens is in zicht” en “opgaven groter dan het budget”. Door demografische ontwikkelingen neemt de druk op publieke diensten verder toe en daarnaast staat Nederland voor grote transities.

Volgens de samenstellers blijven ingewikkelde regels en gebrekkige gegevensuitwisseling ook in 2024 de belangrijkste knelpunten. Een voorbeeld daarvan is dat burgers nog steeds te maken hebben met een veelheid aan inkomensregelingen. Daardoor overzien zij niet hoe hun netto-inkomen wijzigt wanneer ze meer gaan werken en welke terugvorderingen zij kunnen verwachten.

De uitvoeringsinstellingen verwijzen naar complexiteit en samenloop van regelgeving, gecombineerd met de verouderde IT bij publieke dienstverleners.

Actiepunten

In de publicatie van 2024 worden oproepen uit de eerste Staat van de Uitvoering aangescherpt:

• Voer het tempo van complexiteitsreductie op. Toon ambtelijk en politiek meer inspanning en leiderschap: prioriteer, kies een maatschappelijk vraagstuk en begin.
• Betrek de uitvoering vanaf het allerprilste begin bij de beleidsvorming. Open daarom het beleidsvormingsproces, maak beleid doenbaar en uitvoerbaar en zorg dat op hoog niveau kwaliteitscontrole hierop plaatsvindt.
• Realiseer het doel van één digitale overheid voor burgers en ondernemers door een overheidsbrede digitaliserings- en implementatiestrategie te ontwikkelen met meer verplichtende afspraken.
• Houd de dienstverlening in tijden van toenemende arbeidsmarktkrapte op peil door slimmer te werken.

De Staat van de Uitvoering 2024 werd op 9 september overhandigd door stuurgroepvoorzitter Abdeluheb Choho aan Tom van der Lee, vicevoorzitter van de Tweede Kamer. De Staat van de Uitvoering 2024 is hier te downloaden.