Staatssecretaris van Financiën Folkert Idsinga Beeld: Martijn Beekman

Het Adviescollege ICT-toetsing heeft bij de Belastingdienst op de rem getrapt bij een IT-project dat zou moeten leiden tot een nieuwe multichannel berichtenapplicatie.

In het kort De Belastingdienst ontvangt per jaar zo’n 350 miljoen berichten van burgers, bedrijven en (fiscaal) dienstverleners. Het gaat bijvoorbeeld om aangiften of bezwaarschriften, maar ook om gegevens van banken en werkgevers om de aangifte inkomstenbelasting vooraf in te vullen. Hiervoor gebruikt de Belastingdienst twee verschillende systemen. Beide systemen wil de Belastingdienst vervangen en moderniseren, maar het Adviescollege acht het risico groot dat de Dienst straks met drie applicaties zit in plaats van een applicatie.

Op dit moment maakt de Belastingdienst in hoofdzaak gebruik van een tweetal systemen om berichten te ontvangen. Het gaat om het Message Handling System (MHS) en de Business 2 Business integration (B2Bi). MHS wordt gebruikt voor het ontvangen en versturen van berichten zoals aangiftes inkomstenbelasting en motorrijtuigenbelasting; dit systeem kan alleen berichten aan kleiner dan 100 megabyte. B2Bi wordt gebruikt voor de inkomende en uitgaande berichtenstromen vanaf 100 MB en betreft meestal grote gegevensbestanden, bijvoorbeeld van banken en pensioenverzekeraars. Beide computersystemen zijn aan vervanging toe.

Wet moderniseren elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv)

Aanpassingen zijn ook nodig voor om te kunnen voldoen aan de Wet moderniseren elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) op 1 januari 2025. Een onderdeel hiervan is de keuzeregeling die burgers in staat stelt te kiezen of zij digitaal (e-mail) of per post met de Belastingdienst communiceren.

In 2018 heeft de Belastingdienst het initiatief genomen om beide applicaties te moderniseren, met name omdat een systeem uit het landschap buiten support zou komen. Ook maakte de Belastingdienst zich zorgen over de beschikbaarheid van kennis over de huidige software.

Voor de vervanging van beide systemen werd een project opgezet. Multikanaal Ontvangen (MKO) zou de vervanger zou moeten worden van de twee oudere systemen MHS) en B2Bi. MKO zou in staat moeten zijn alle inkomende berichtenstromen te kunnen verwerken. Het nieuwe systeem zou op piekmomenten 200.000 berichten per uur moeten kunnen ontvangen.

“Belastingdienst dreigt met drie systemen in plaats van twee te eindigen”

Het Adviescollege stelt na eigen onderzoek dat door de lange duur van het MKO-project de Belastingdienst het risico loopt te eindigen met drie systemen in plaats van twee. Met de huidige nadruk op volledige vervanging laten de noodzakelijke verbeteringen voor burgers en bedrijven nog lang op zich laten wachten, aldus het college.

Van het budget van 34,4 miljoen euro is inmiddels bijna 11 miljoen euro uitgegeven. In 2022 en 2023 werden allerlei problemen in KMO geconstateerd, waaronder het niet kunnen verzenden van een ontvangstbevestiging, een van de essentiële onderdelen van de Wmebv. Daarna is de invoering van KMO verschoven naar 2029.

Het College stelt vast dat er beperkt inzicht is in de overeenkomsten en verschillen tussen de berichtenstromen en de afhandeling. Zo is de wijze van afhandeling van stromen beperkt gedocumenteerd. Of en welke (groepen van) stromen zich lenen voor generieke afhandeling door een generiek systeem, is onduidelijk. Zo zijn er grote verschillen tussen berichtenstromen, hun omvang de frequentie, de opslag, de wijzen van afhandeling en de betrokken partij (bijvoorbeeld een belastingplichtige, een overheidspartij of een bedrijf dat de Belastingdienst helpt om een klantbeeld samen te stellen). Het college waarschuwt voor een nieuw complex systeem dat lang op zich zal laten wachten.

Oplossing

De conclusie van het Adviescollege is dat de Belastingdienst voor MKO een verkeerde aanpak heeft gekozen. Het Adviescollege geeft aan dat er een te grote nadruk op technische modernisering zit die noodzakelijke verbeteringen voor burgers en bedrijven in de weg zit.

Het advies is nu dat KMO zich niet moet richten op een volledige vervanging van alle huidige berichtensystemen door één generiek systeem, maar prioriteit geven aan het vervangen van B2Bi. Dat betekent dat naast KMO ook MHS blijft bestaan. Dat vergroot de kans dat het nieuwe systeem en MHS aan de Wmebv kunnen gaan voldoen, aldus het Adviescollege.

Advies wordt opgevolgd

De Belastingdienst heeft al te kennen gegeven de adviezen van het Adviescollege over te nemen en herziet de aanpak voor het vervolg van MKO, zo heeft staatssecretaris van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst, Folkert Idsinga aan de Kamer laten weten.