Eva Stroo liep stage in Suriname en werd verliefd op het land. Nu runt ze er met Mind Matters de ‘flexibele schil’ voor de hulplijn van Stichting 113 Zelfmoordpreventie in Nederland. Naast hulpverlening aan inwoners van Nederland zet ze zich met haar team ook in om het grote suïcideprobleem in Suriname aan te pakken. Ziptone zocht haar op in Paramaribo.

 

Zoals iedere masterstudent moest Eva Stroo in 2008 een stageplek regelen. In het kader van haar opleiding forensische psychologie aan de UvA koos ze voor de jeugdgevangenis in Suriname. “Dat was een bijzondere ervaring, maar ik zag ook dat er heel veel anders en beter kon. Ik had op dat moment echter geen idee wat mogelijke oplossingen zouden kunnen zijn. Na die stage ging ik aan het werk als psycholoog in gevangenissen. Ook ben ik heel vaak op en neer naar Suriname geweest. Mijn netwerk hier werd steeds groter en na verloop van tijd zag ik kansen om hier een bestaan op te bouwen. Ik heb alles in Nederland opgezegd, ben in 2015 geëmigreerd en ging hier met verschillende banen naast elkaar aan de slag.”

Satellietvestiging van 113

In 2016 belandde Suriname in een economische crisis: de economie kromp terwijl Desi Bouterse de staatsuitgaven enorm liet groeien. Stroo raakte een deel van haar inkomen kwijt, maar kon gelukkig aan de slag bij de universiteit als docent. Daar kwam ze in contact met Surinaamse collega-psychologen die voor de Nederlandse zelfmoordpreventielijn 113 werkten. Die samenwerking tussen Nederland en Suriname was een idee van Jan Mokkenstorm, de grondlegger van 113, en zou kunnen helpen om de bereikbaarheid van 113 in de avond en nacht te verbeteren. Eind 2018 ging Stroo aan de slag als hulpverlener voor 113. Toen er behoefte was aan uitbreiding van de bezetting, werd haar gevraagd of ze vanuit haar netwerk op de Surinaamse universiteit kon helpen bij het vergroten van het team. Dat leidde tot een plan om een serieuze satellietvestiging van het Nederlandse 113 op te zetten in Paramaribo.

Piekverkeer

Een jaar later, in november 2021, zag Mind Matters Foundation Suriname, de stichting waar de activiteiten van 113 Suriname in zijn ondergebracht, het levenslicht. “De samenwerking met 113 is in eerste instantie opgezet als proef voor de duur van anderhalf jaar. We zijn begonnen met drie medewerkers per dag,” legt Stroo uit. “Na anderhalf jaar zaten hier iedere dag negen medewerkers, zeven dagen per week, omdat het steeds drukker werd. In Nederland was het ingewikkeld om nieuwe medewerkers te vinden, met name vanwege de nachtdiensten. De eerste dienst begint hier lokale tijd 11.30 uur, het is dan het begin van de avond in Nederland. De piek van het verkeer voor 113 in Nederland loopt tot ongeveer 03.00 uur ’s nachts.”

Recent moest de dienstverlening voor de externe opvang van contacten worden aanbesteed door 113. Tot haar grote opluchting – want er was veel geïnvesteerd, maar geen ervaring met aanbestedingstrajecten – won Mind Matters die aanbesteding. “Dat gaf erg veel rust, want we waren ondertussen doorgegroeid naar 39 medewerkers, waarvan er iedere dag 15 in de lijn zitten voor chats en telefoongesprekken. Dat had ik bij de start in 2021 nooit kunnen bedenken.”

Bovengemiddelde arbeidsvoorwaarden

Vanwege haar rol als docent aan de Anton de Kom Universiteit heeft Stroo het nog steeds voor het uitkiezen als het gaat om nieuwe teamleden. Dat zijn voornamelijk afgestudeerden met een bachelor in richtingen als psychologie, orthopedagogiek, sociaal werk, et cetera. De teamleden werken drie dagen per week bij Mind Matters als zzp’er.

Stroo wil geen uitspraken doen over de precieze hoogte van het uurtarief, maar de medewerkers worden naar Surinaamse begrippen zeer goed betaald. Dat zit niet alleen in de aard van het werk, maar ook in de werktijden, de arbeidsrelatie (zzp, inclusief secundaire voorwaarden en opleidingsbudget). En daarnaast is het de bedoeling dat de driedaagse werkweek medewerkers helpt om een eigen praktijk te kunnen opbouwen en ook bij te dragen aan de activiteiten van de stichting – waarover verderop meer.

Methodiek van Motiverende Gespreksvoering

De teamleden van Mind Matters worden opgeleid volgens de methodiek van 113 in Nederland en nemen daarmee ook de hulpverleningsmethodiek over. Gesprekken worden gevoerd volgens een model van de Motiverende Gespreksvoering met vier fasen: aansluiting zoeken met de beller of chatter, focussen op een doel, daarna toewerken naar het ontlokken van de zogenaamde ‘verandertaal’ die de mindset richting de motivatie van de eigen persoon stuurt, en tot slot het maken van plannen voor de gedragsverandering – In de avond is dit bijvoorbeeld hoe iemand veilig de nacht door kan komen.

In de training krijgt ook de Nederlandse taal en cultuur uitgebreide aandacht. Na de opleiding worden medewerkers gedurende vijftien werkdagen intensief begeleid. Er is een “strak coachingssysteem”, aldus Stroo, er zijn altijd twee floormanagers aanwezig. Na ongeveer drie maanden is iemand ingewerkt en kunnen medewerkers zo’n vijftien gesprekken op een dag afwikkelen – dat kunnen calls en chats zijn. Die mix wordt softwarematig geregeld, iets wat op het moment van dit interview nog moet worden aangepast in het nieuwe platform Sprinklr dat afgelopen zomer door 113 in gebruik is genomen.

Meer lezen over het contactcenter van Stichting 113 Zelfmoordpreventie in Nederland
Meer lezen over andere niet-alledaagse contactcenters

Mentaal fit

“Ik heb zelf bijna drie jaar in de lijn gewerkt van 113. Dat is denk ik deels mijn kracht hier, ik ken alle processen en werkzaamheden op elke laag,” zegt Stroo. “Ook inschatten wanneer er een buitengewoon moeilijk gesprek is. Het is essentieel dat we, onder andere door middel van de dagopening, voeling houden met hoe het met de teamleden gaat. Is iedere medewerker mentaal fit om de dag aan te kunnen? Verder hebben we hier een zoveel mogelijk huiselijke sfeer gecreëerd.”

“We doen hier geen ander werk dan 8 uur lang praten met mensen die dood willen. Medewerkers moeten zich hier veilig voelen zodat ze zich kwetsbaar durven opstellen en zich durven uiten. Ook als er bijvoorbeeld iets fout is gegaan in een gesprek met een hulpvrager. Daar kan je het gewoon over hebben met je teamgenoten en je collega’s.”

Jezelf uitspreken zit niet in DNA

Je uitspreken over hoe je je voelt, dat zit beslist niet ingebakken in de verschillende Surinaamse culturen, legt Stroo uit. “De verwachting is dat je daarvoor wordt gestraft. Hulpverleners die hier in Suriname actief zijn, lopen er ook tegenaan dat hun cliënten niet gewend zijn om over hun emoties te praten tegen vrienden, familie of bekenden. Het is een kleine community hier en er wordt veel gekletst. Maar als er een vertrouwensrelatie is met een hulpverlener, komt het gesprek juist wel heel goed op gang. Soms gaat dat over zaken waarvan je met een Nederlandse achtergrond zou kunnen zeggen: dat bespreek je toch met een van je vrienden?”

Gatekeepertrainingen

Ook Stroo gaat regelmatig op stap in Suriname, bijvoorbeeld als hulpverlener na een suicidegeval. Het team staat ook klaar tijdens bijvoorbeeld de jaarlijkse Wereld Suïcide Preventie Dag op 10 september en verzorgt gatekeepertrainingen, gericht op sleutelfiguren binnen de samenleving: docenten, politiemedewerkers, huisartsen of verpleegkundigen. Zij krijgen aangereikt hoe ze signalen kunnen herkennen en tools om om te gaan met mensen die kampen met zelfmoordgedachten.

Het verschil maken door even aan te kloppen

Investeren in bewustwording en preventie is het vertrekpunt en ook het meest effectief op dit moment. Want de GGZ in Suriname is mager en nauwelijks financieel toegankelijk voor de doorsnee Surinamer: “Er ontbreekt veel kennis en besef. Het is belangrijk dat mensen met elkaar leren praten. Ik word wel eens door een bedrijf ingeschakeld als er een suïcidaliteit speelt. Je krijgt dan van andere medewerkers te horen dat het slachtoffer al twee dagen in een donkere kamer zat. Die collega’s voelen zich niet geroepen om het gesprek aan te gaan: niet hun zaak. Terwijl ze het verschil hadden kunnen maken als een van hen even had aangeklopt.

“Aan suïcidepogingen gaat meestal heel veel vooraf. Daarom hebben we ook een zeer uitgebreide website, ook met allerlei apps die je bijvoorbeeld kunnen helpen om om te gaan met stress. We zijn zeer actief op social media. Met onze programma’s in samenwerking met de lokale Rotary Club bereiken we de helft van de Surinaamse bevolking.”

 

De statistieken zijn uiterst zorgelijk – Suriname stond recent op nummer 5 van de wereld als het gaat om het aantal zelfmoorden per hoofd van de bevolking. Volgens gegevens van Unicef zijn er in het land jaarlijks gemiddeld 26 gevallen van zelfmoord op elke 100.000 personen, veel meer dan het wereldwijde gemiddelde van 16 per 100.000 mensen. De laatste schattingen: 600 zelfmoordpogingen per jaar (bijna twee per dag) en jaarlijks 130 overlijdens door suïcide, aldus cijfers van Mind Matters. Stroo voegt daaraan toe dat er data ontbreken over bijvoorbeeld etnische groepen die meer in het binnenland wonen. De LGBTQ-community in Suriname heeft vijf maal zo vaak last van zelfmoordgedachten dan het gemiddelde, wat onder andere wordt veroorzaakt door het stigma, discriminatie, sociale isolatie en andere stressfactoren. Ook ambassadeur Walter Oostelbos heeft dit probleem in een interview met Ziptone nadrukkelijk benoemd. GGZ-hulp wordt nauwelijks vergoed (tot ongeveer 10%) en kost al snel honderden SRD’s

Leefbaar loon in de klantcontactsector

De discussie over lonen in contactcenters heeft ook een raakvlak met het werk van 113. Stroo vindt het lastig uitspraken te doen over de salarissen in de ‘gewone’ contactcenters in Suriname. Wat een leefbaar loon is, hangt van veel individuele factoren af. Maar ze ziet ook beperkende factoren: een uurloon van twee tot drie euro is weliswaar enigszins te doen als je structureel 40 uur per week werkt, maar dat bemoeilijkt wel het volgen van een (vervolg)opleiding. Niet alleen omdat er dan weinig tijd overblijft, maar ook omdat er met zo’n uurloon geen geld overblijft. Een masterstudie kost al snel 2000 Amerikaanse dollar, dus daar stopt het meestal voor veel studerenden.

“Vanuit Mind Matters zetten we in op doorlopende ontwikkeling. Met de manier waarop we betalen, maken we ook duurdere vervolgopleidingen bereikbaar. In de afgelopen drie jaar heb ik hier een paar medewerkers zien vertrekken. Dat is niet erg, want ze gaan iets goeds doen voor de samenleving en nemen een berg aan ervaring met suïcidepreventie mee.”

Samenwerken met het bedrijfsleven

Door de groei van Mind Matters staat er nu een hulpverleningsinstantie, kenniscentrum en NGO op gebied van suïcide die meer doet dan samenwerken met 113 Nederland, waar Mind Matters ongeveer een kwart van de benodigde formatie voor verzorgt. Maar het werk is daarmee verre van klaar. De problemen in Suriname zijn zoals gezegd ernstig en structureel. Of zoals Stroo zegt: “Het is treurig dat Suriname hoog in de wereldwijde toptien staat qua suïcide en dat we de hulpverlening zelf moeten financieren. Overheid en verzekeraars laten het afweten – ik heb bij de ministers aan tafel gezeten – en die strijd heb ik opgegeven. Daarom zijn we nu op een strategisch punt aangeland waarbij we nadrukkelijk de samenwerking met het bedrijfsleven opzoeken. Er zijn allerlei plannen om de hulpverlening verder uit te breiden. Het team van Mind Matters kan veel aanvullende diensten leveren – van trainingen tot en met EMDR- en traumatherapie.”

“Mensen presteren beter als ze goed in hun vel zitten”

Werkgevers hebben met hun arbeidsvoorwaarden de sleutel in handen tot het bieden van echte perspectieven, aldus Stroo. Een laag uurloon, (financiële) stress en gebrek aan perspectief zijn risicofactoren. Er zijn wel werkgevers die intern iets aan mentale support organiseren, maar Stroo betwijfelt of dat professioneel genoeg is. “Collega’s zien je naar binnenlopen bij de bedrijfspsycholoog, dat is een enorme drempel.”

“Mijn appèl aan bedrijven die zich hier vestigen? Kijk niet alleen naar de winst, maar kijk ook goed naar het land en wat de samenleving echt nodig heeft. Een ‘goed uurloon’ is niet het hele verhaal. Dit is echt een andere samenleving. De geestelijke gezondheid is kwetsbaar en krijgt weinig aandacht. Een bedrijf met 1500 medewerkers in Suriname moet er rekening mee houden dat een derde deel daarvan in de gevarenzone zit, aldus Stroo. “En we weten allemaal dat als mensen juist goed in hun vel zitten, ze veel beter presteren.”

 

Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of via chat op 113.nl.