Beeld: Kiev.Victor / Shutterstock.com

“Het gebruik van AI biedt de gemeente kansen om de dienstverlening te verbeteren,” staat te lezen in het visiedocument dat wethouder Alexander Scholtes (o.a. ICT en digitale stad) heeft laten opstellen. Het Amsterdamse college beschouwt AI als “intensieve automatisering”.

Het visiedocument bevat richtinggevende principes en een groot aantal voorbehouden. Gemeente Amsterdam stelt voorop de landelijke visie op AI te volgen en intensief samen te werken met de Rijksoverheid.

De visie is tot stand gekomen door intensieve gesprekken met Amsterdammers, experts en collega’s: “er is een tiental dialogen gehouden van november 2023 tot juni 2024 met basisschoolleerlingen, inwoners in diverse stadsdelen, creatieve ondernemers, op technologie festival Mozfest en met onze kennispartners op het gebied van AI.” Wie dat zijn, is niet benoemd.

De visie laat zien dat “we nog niet weten hoe het precies gaat lopen, we moeten scherp zijn, en met elkaar in gesprek blijven,” aldus de opstellers. Die beschouwen AI als een op een machine gebaseerd systeem dat is ontworpen om met verschillende niveaus van autonomie te werken en dat na het inzetten ervan aanpassingsvermogen kan vertonen, en dat, voor expliciete of impliciete doelstellingen, uit de ontvangen input afleidt hoe output te genereren zoals voorspellingen, inhoud, aanbevelingen of beslissingen die van invloed kunnen zijn op fysieke of virtuele omgevingen.” Die definitie is niet nieuw, maar afkomstig uit de AI-Verordening.

Vraagstukken

AI creëert kansen, maar ook risico’s en nieuwe vraagstukken: wie maakt deze toepassingen en hoe doen ze dat? Hoe intelligent, betrouwbaar, neutraal, toegankelijk of rechtvaardig is AI? Van wie is het? En voor wie?

In de visie worden enkele dilemma’s benoemd, zoals het met behulp van AI optimaliseren van het vrachtvervoer (en het daardoor verminderen van de uitstoot), terwijl de vraag is hoeveel energie de training en het gebruik van zo’n model kost. Naast klimaatimpact wijst de gemeente ook op andere vraagstukken die nog onvoldoende zijn beantwoord, zoals betrouwbaarheid (ook over een langere periode), het risico van desinformatie, neutraliteit, toegankelijkheid, rechtvaardigheid en afhankelijkheid van big tech. Ook wordt verwezen naar het actieplan Grip op Technologie dat dient om digitale rechten van burgers bij inzet van data en technologie te beschermen.

‘Intensieve automatisering’

Voorop staat dat AI een middel en geen doel is; gemeente Amsterdam wil transparant zijn over toepassingen van AI. “We zien AI als intensieve automatisering. Het is intensief omdat het een grote inzet van arbeid, kapitaal, grondstoffen en energie vraagt om dit te doen. Het benodigde materiaal- en energiegebruik en effecten daarvan op mens en planeet is onderdeel van de afweging wanneer we AI al of niet inzetten.”

De inzet van AI moet ook aansluiten op ander beleid. De stad wil onder meer digitale ongelijkheid verkleinen en zorgen dat Amsterdammers de kennis en vaardigheden hebben om kunstmatige intelligentie bewust te gebruiken. “Of de stad beter wordt van verregaande automatisering bekijken we per geval en wordt voortdurend getoetst. Door niet mee te gaan in het sprookje van bovenmenselijke intelligentie, maar door intensieve automatisering als uitgangspunt te nemen wordt dat mogelijk,” aldus de opstellers.

Tada-manifest volgend

Bij de toepassingen van AI zijn bovendien de zes “Tada-waarden voor verantwoorde omgang met data” leidend. Dat Tada-manifest is onderdeel van het huidige coalitieakkoord. Die Tada-waarden zijn:

• Legitiem en gecontroleerd – Amsterdammers, bezoekers en gebruikers hebben zeggenschap over de vormgeving van onze digitale stad.
• Open en transparant – Transparantie en openheid is de grondhouding van de Amsterdamse-datawaarden.
• Van en voor iedereen – Data die overheden, bedrijven en andere organisaties uit de stad en over de stad verzamelen, zijn voor gemeenschappelijk gebruik.
• Inclusief – Data dienen bij te dragen aan een inclusieve samenleving.
• Zeggenschap – Zeggenschap over data vergroot de invloed en vrijheid van Amsterdammers en bezoekers.
• Menselijke maat – Data dragen bij aan menselijke waarden en hebben nooit het laatste woord.

(Ziptone/redactie)